Οι έρευνες επέτρεψαν να ανακαλύψουμε τη σχέση ανάμεσα στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και στον σεξουαλικά μεταδιδόμενο ιό των κονδυλωμάτων (HPV). Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αναπτύσσεται από τις λεγόμενες προκαρκινικές αλλοιώσεις οι οποίες προκαλούνται τον ιό HPV. Σε γενικές γραμμές, αυτοί οι ιοί χωρίζονται σε δυο μεγάλες οικογένειες. Αυτούς που προσβάλλουν το δέρμα και αυτούς που προσβάλλουν τους βλεννογόνους. Ορισμένες από αυτές τις μολύνσεις είναι καλοήθεις (μυρμηγκιές χεριού και πέλματος), ενώ άλλες ενδέχεται να εξελιχθούν σε καρκίνο, όπως συμβαίνει με τον τράχηλο της μήτρας.
Αν και αυτές οι σεξουαλικά μεταδιδόμενες μολύνσεις παραμένουν τις περισσότερες φορές καλοήθεις, σε ορισμένες περιπτώσεις εξελίσσονται σε προκαρκινικές αλλοιώσεις (δυσπλασίες) οι οποίες με τη σειρά τους, αν δεν αντιμετωπιστούν, μπορούν να εξελιχθούν σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Σε ολόκληρο τον κόσμο ετησίως καταγράφονται 258 000 θάνατοι. Ο HPV ανιχνεύεται στο 80% έως το 100% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας. Αντίθετα, ο κίνδυνος καρκίνου στις γυναίκες που δεν έχουν μολυνθεί είναι σχεδόν ανύπαρκτος.
Μεταξύ των διαφόρων τύπων ιών (υπάρχουν περίπου 120 στελέχη), δεν έχουν όλοι την ίδια καρκινογόνο δράση. Ο πλέον επικίνδυνος είναι αναμφίβολα ο ιός τύπου 16, ο οποίος ενέχεται σε περισσότερους από έναν στους δύο καρκίνους του τραχήλου της μήτρας. Άλλα στελέχη υψηλού κινδύνου είναι o 18 (20% των περιπτώσεων) και πιο σπάνια οι τύποι 31, 33 και 35. Βλέπουμε όμως ότι υπάρχουν μεγάλες γεωγραφικές μεταβλητότητες, όπως στη Κολομβία το πιο συχνό στέλεχος καρκίνου του τραχήλου είναι ο 45.
Δεν εξελίσσονται σε καρκίνο όλες οι μολύνσεις
Τα κονδυλώματα που προκαλούνται από τον HPV είναι συχνά στις νέες γυναίκες και τις περισσότερες φορές υποχωρούν αυτόματα. Έτσι, κατά τη διάρκεια της ζωής της, μια γυναίκα (σεξουαλικά ενεργή) στις δύο θα εκτεθεί στον ιό. Ο ιός εντοπίζεται στο 30% των γυναικών κάτω των 30 ετών και στο 10% των γυναικών πάνω από αυτή την ηλικία. Ο κίνδυνος μόλυνσης αυξάνει για να φθάσει το 60%, 5 χρόνια μετά την έναρξη σεξουαλικών σχέσεων• στη συνέχεια μειώνεται και πέφτει στο 5%-10% μετά την ηλικία των 40-45 ετών.
Τα κονδυλώματα και οι επίπεδες αλλοιώσεις (δυσπλασίες) από τον ιό HPV -ακόμα και από τα στελέχη υψηλού κινδύνου- είναι συνήθη, αλλά ο οργανισμός συνήθως τα εξαλείφει εντός 6 και 13 μηνών. Δεν γνωρίζουμε απολύτως τους παράγοντες που συντελούν στην εξαφάνιση ή αντίθετα στον καρκίνο. Εκτιμάται ότι η χρονιότητα της μόλυνσης θα εκκινήσει την καρκινική διεργασία.
Οι κίνδυνοι αυξάνουν με τον αριθμό των συντρόφων
Ο κίνδυνος μόλυνσης από τον ιό των κονδυλωμάτων – HPV αυξάνει με κάθε νέα ερωτική σχέση. Ο επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας παρακολούθησαν 600 γυναίκες ηλικίας 13 έως 21 ετών. Οι περισσότερες από τις μισές σεξουαλικά ενεργείς γυναίκες θα μολυνθούν από τον HPV σε διάστημα τριών ετών. Κάθε νέα ερωτική σχέση πολλαπλασίαζε επί δέκα τον κίνδυνο μόλυνσης.
Η έρευνα αποκαλύπτει και άλλους παράγοντες κινδύνου: το ιστορικό έρπητα και κονδυλωμάτων αυξάνει τον κίνδυνο, ενώ η λήψη αντισυλληπτικών φαίνεται ότι μείωνε τον κίνδυνο κατά το ήμισυ. Εκτιμάται ότι αυτή η μόλυνση οδηγεί στην ανάπτυξη ελαφριάς δυσπλασίας των κυττάρων του τραχήλου (Low grade squamous intraepithelial lesions – LSIL (χαμηλού βαθμού ενδοεπιθηλιακή αλλοίωση)), οι οποίες αν και τις περισσότερες φορές είναι καλοήθεις, μπορούν να αποτελέσουν το πρώτο στάδιο καρκινικής ανάπτυξης. Ο κίνδυνος από LSIL ποικίλει ανάλογα με τη χρόνο μόλυνσης από HPV. Μετά από ένα έτος ο κίνδυνος είναι σημαντικότερος. Το κάπνισμα φαίνεται επίσης ως παράγοντας κινδύνου. Συμπερασματικά, οι μολύνσεις από τον ιό των κονδυλωμάτων είναι οι αναγκαίες αλλά όχι ικανές αιτίες ανάπτυξης αλλοιώσεων οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο.
Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας: το κυνήγι του ιού HPV
Με περισσότερους από 1000 θανάτους ετησίως, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αντιπροσωπεύει σημαντική αιτία θνησιμότητας των γυναικών από καρκίνο στη Γαλλία. Η ανάπτυξή του οφείλεται σε προκαρκινικές αλλοιώσεις που δημιουργούνται από τον HPV. Χάρη στο τεστ Παπανικολάου, είναι δυνατή η πραγματοποίηση του προληπτικού ελέγχου. Όμως σύμφωνα με μια γαλλική ερευνητική ομάδα, η αξιολόγηση του κινδύνου θα μπορούσε να βελτιωθεί με την ταυτοποίηση του ιού.
Ο HPV βρίσκεται στο 99,8% των καρκίνων
Ο ιός των κονδυλωμάτων βρίσκεται στο 99,8% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας και συνιστά αναγκαία μεν αλλά όχι ικανή αιτία ανάπτυξης καρκίνου. Παρεμβαίνουν επίσης και άλλοι παράγοντες, όπως η πρώιμη έναρξη ερωτικών επαφών, ο αριθμός των ερωτικών συντρόφων, το κάπνισμα, οι ελλείψεις σε βιταμίνες και άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.
Σε μελέτη η οποία δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του 2001 στο έντυπο British Journal of Cancer και κάλυψε 7932 γυναίκες, το 15,3% αυτών ήταν φορείς στελέχους HPV υψηλού κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου. Αυτή η νόσος είναι σχετικά συνήθης και αφορά περισσότερο από το 20% των γυναικών ηλικίας κάτω των 30 ετών ενώ η συχνότητα μειώνεται προοδευτικά μέχρι να φθάσει κάτω από 10% μετά την ηλικία των 60 ετών. Το 3% των γυναικών φορέων HPV θα αναπτύξουν καρκίνο. Αυτό το χαμηλό ποσοστό εξηγείται από το γεγονός ότι το 60% έως το 80% των μολύνσεων είναι παροδικές, με διάρκεια 8 έως 14 μηνών. Οι χρόνιες μολύνσεις ευνοούν τις δυσπλασίες και μπορούν να οδηγήσουν σε καρκίνο.
Τελειοποίηση της διάγνωσης χάρη στην τυποποίηση των HPV
Ο αριθμός των ψευδών αρνητικών τεστ Παπανικολάου είναι σχετικά σημαντικός δεδομένου ότι φθάνει σε ποσοστό τουλάχιστον 15% (για κάποιους και 25%). Έτσι, μπορούν εσφαλμένα να καθησυχάσουν τις γυναίκες υψηλού κινδύνου.
Ωστόσο, μόνο η πρόληψη κατά τη μακρά προκαρκινική φάση θα επιτρέψει την έγκαιρη θεραπεία των ύποπτων αλλοιώσεων. Για αυτό, ομάδα Γάλλων επιστημόνων υποστηρίζει ότι το Παπ τεστ πρέπει να συνδυάζεται με ταυτοποίηση του τύπου του ιού.
Πράγματι, οι HPV αριθμούν περισσότερα από 120 διαφορετικούς στελέχη. Μεταξύ αυτών, ποικίλουν σημαντικά αυτοί που συνδέονται με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας . Έτσι, οι HPV 16, 18, 45 και 46 είναι υψηλού κινδύνου ενώ οι HPV 6, 11 και 42 ευθύνονται μόνο για καλοήθεις αλλοιώσεις.