Ο καρκίνος του μαστού, ο πιο συχνός γυναικολογικός καρκίνος, θα αγγίξει μια γυναίκα στις οχτώ κατά τη διάρκεια της ζωής της. Με περισσότερες νέες περιπτώσεις κάθε χρόνο, η νόσος αυτή τείνει σήμερα σε μια επιδημία.
Ποιές είναι οι γυναίκες που διατρέχουν τον κίνδυνο του καρκίνου του μαστού;
Σπάνιος πριν από την ηλικία των 35 ετών, αναπτύσσεται στα τρια τέταρτα των περιπτώσεων στις γυναίκες που είναι πάνω από 50 ετών. Παρόλα αυτά, μερικές γυναίκες είναι περισσότερο εκτεθειμένες από τις άλλες. Πρόκειται για την περίπτωση των γυναικών που δεν έχουν κάνει παιδιά ή που έχουν κάνει μετά από την ηλικία των 40 ετών, ορισμένων γυναικών που παρουσίαζαν ήδη επικίνδυνες αλλοιώσεις του μαστού, των γυναικών που είχαν πρόωρη εμμηναρχή είτε εμμηνόπαυση σε μεγάλη ηλικία, των γυναικών που καταναλώνουν πολύ οινόπνευμα, είτε έχουν γενετική προδιάθεση για καρκίνο του μαστού, που αφορά το 5 έως 8 % των περιπτώσεων.
Γιατί αυξάνεται ο καρκίνος του μαστού;
Η αύξηση του καρκίνου του μαστού είναι γεγονός και δεν οφείλεται μόνο στην αύξηση της διάρκειας της ζωής ή σε μια πρώιμη διάγνωση. Οι ειδικοί αναρωτούνται αν η αλλαγή του τρόπου ζωής και κυρίως της διατροφής μας παίζουν κάποιον επιζήμιο ρόλο. Η μόλυνση και οι ορμονικές θεραπείες δημιουργούν επίσης υπόνοιες.
Πρέπει να αποφύγουμε να πάρουμε το αντισυλληπτικά ή ορμονική θεραπεία στην εμμηνόπαυση για να προστατευτούμε;
Για τα αντισυλληπτικά, το θέμα είναι λεπτό. Εδώ και καιρό, οι ειδικοί έχουν παρατηρήσει ότι δεν αυξάνουν συνολικά τον κίνδυνο του καρκίνου του μαστού. Αλλά, αν όμως υπάρχει, μια αύξηση του κινδύνου είναι πιθανώς περιορισμένου εύρους. Επίσης προσφέρουν αντισύλληψη και το πλεονέκτημα να ελαττώνουν την εμφάνισης άλλων καρκίνων όπως αυτού της ωοθήκης. Πάντως, το αντισυλληπτικό χάπι αντενδείκνυται μετά από ένα καρκίνο του μαστού και θα πρέπει να προτιμούνται οι μέθοδοι μηχανικής αντισύλληψης (σπείραμα, προφυλακτικά).
Έχει γίνει δεκτό ότι η ορμονική θεραπεία στην εμμηνόπαυση συνδυάζοντας οιστρογόνα και προγεσταγόνα, αυξάνει λίγο την πιθανότητα του καρκίνου του μαστού και ο κίνδυνος αυξάνεται με τη διάρκεια της θεραπείας. Συνιστούμε τη λήψη της θεραπείας αυτής μόνο αν υπάρχει ένδειξη, π.χ. για τη διόρθωση των ενοχλητικών εξάψεων, πρώιμη εμμηνόπαυση και για τη μικρότερη χρονική διάρκεια στην ελάχιστη θεραπευτική δόση.
Γιατί ορισμένες γυναίκες υποβάλλονται σε μαστεκτομή κι άλλες όχι;
Μια συντηρητική θεραπεία προτείνεται ολοένα και συχνότερα. Όμως, αυτό δεν είναι πάντοτε εφικτό, είτε γιατί υπάρχουν πολλές καρκινικές εστίες στο μαστό, είτε λόγω των ιστολογικών χαρακτηριστικών του όγκου, είτε λόγω του μεγέθους του όγκου. Στην τελευταία περίπτωση, μπορούμε να ξεκινήσουμε με χημειοθεραπεία για να μειώσουμε το μέγεθος του όγκου, πράγμα που μας επιτρέπει να διατηρήσουμε το μαστό.
Η χημειοθεραπεία είναι συστηματική;
Οι ογκολόγοι έχουν την τάση να την προτείνουν επειδή ελαττώνει τον κίνδυνο υποτροπών. Παραμένει όμως περιορισμένου οφέλους, όταν ο όγκος είναι μικρότερος από ένα εκατοστό, καλώς διαφοροποιημένος και οι λεμφαδένες της μασχάλης αρνητικοί για μετάσταση, κάτι που συμβαίνει ολοένα και πιο συχνά χάρη στον προληπτικό έλεγχο. Στην περίπτωση αυτή, η θεραπεία συνίσταται στην αφαίρεση του όγκου και στην ακτινοθεραπεία.
Σε ορισμένες εμμηνοπαυσιακές γυναίκες, των οποίων ο καρκίνος εμφανίζει ορμονικούς υποδοχείς, μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια ορμονοθεραπεία με αντιοιστρογόνα σαν συμπλήρωμα της θεραπείας.
Πότε χρησιμοποιούμε την ορμονοθεραπεία;
Δεν πρέπει να συγχέουμε την ορμονοθεραπεία του καρκίνου του μαστού, με την ορμονική θεραπεία στην εμμηνόπαυση. Στον καρκίνο του μαστού, τα φάρμακα αυτά συμπεριφέρονται σαν αντιορμόνες μπλοκάροντας τη δράση των οιστρογόνων στην αύξηση των κυττάρων του μαστού. Υπάρχουν δυο μεγάλοι τύποι: Η ταμοξιφένη και οι αναστολείς αρωματάσης. Προτείνονται στους καρκίνους που διαθέτουν υποδοχείς στα οιστρογόνα, πράγμα που αντιπροσωπεύει περισσότερους από τα δυο τρίτα των καρκίνων του μαστού. Η χρονική τους διάρκεια συνταγογράφησης είναι συνήθως 5 χρόνια συνολικά μετά την εμμηνόπαυση και μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κατ' ακολουθία την ταμοξιφαίνη και τις αντι-αρωματάσες. Για να περιορίσουμε τον κίνδυνο υποτροπής μετά τα 5 χρόνια θεραπείας είναι δυνατό να αντικαταστήσουμε την ταμοξιφαίνη,με αναστολέα αρωματάσης, για 5 ακόμα χρόνια. Η λετροζόλη μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις περιπτώσεις αυτές. Πριν την εμμηνόπαυση, μπορούμε ακόμα και να αναστείλουμε την παραγωγή οιστρογόνων από τις ωοθήκες με τα ανάλογα των GnRH.
Ποιές είναι οι κύριες παρενέργειες των θεραπειών;
Η χημειοθεραπεία επιτίθεται στα ταχέως πολλαπλασιαζόμενα κύτταρα του όγκου αλλά μπορεί να επιδράσει και πάνω στα κύτταρα του μυελού των οστών και των θυλάκων των τριχών, πράγμα που εξηγεί την αναιμία και την κόπωση και την πτώση των μαλλιών και των τριχών. Για τον ίδιο λόγο, μπορεί επίσης να προκαλέσει εμέτους, η που έχουν όμως μειωθεί σημαντικά με την προληπτική χρήση αντιεμετικών φαρμάκων κατά τους κύκλους της χημειοθεραπείας.
Ένα από τα προβλήματα της ακτινοθεραπείας είναι ότι μπορεί να συνοδεύεται από κοκκινίσματα στο επίπεδο του ακτινοβοληθέντος μαστού. Μερικές φορές καθιστά ορισμένες περιοχές του μαστού ινώδεις και μπορεί να αποτελεί πηγή πόνων.
Σε τι συνίσταται η τεχνική του λεμφαδένα-φρουρού;
Μέχρι πρόσφατα, η αφαίρεση ενός διηθητικού όγκου του μαστού συνδεόταν συστηματικά με λεμφαδενικό καθαρισμό της σύστοιχης μασχάλης. Σήμερα, ολοένα και περισσότεροι χρησιμοποιούν την τεχνική του λεμφαδένα-φρουρού. Μια ελαφρώς ραδιενεργή και μια χρωστική ουσία ενίονται γύρω από τον όγκο είτε γύρω από τη θηλή, λίγο πριν την εκτομή του. Οι ουσίες αυτές θα περάσουν μέσα στο λεμφικό σύστημα και θα συγκεντρωθούν στους πρώτους λεμφαδένες, τους λεμφαδένες-φρουρούς. Η σήμανση αυτή επιτρέπει στο χειρούργο να τους εντοπίσει και να τους αφαιρέσει διαμέσου μιας πολύ μικρής τομής. Κατά μέσο όρο, δυο λεμφαδένες αφαιρούνται και εξετάζονται με ταχεία βιοψία στο εργαστήριο κατά τη διάρκεια της επέμβασης. Αν είναι θετικοί στον καρκίνο γίνεται λεμφαδενικός καθαρισμός. Σε αντίθεση περίπτωση, η επέμβαση σταματάει εκεί.
Πρέπει να κάνω κάποια φυσιοθεραπεία μετά την επέμβαση; Ποιές προφυλάξεις πρέπει να ληφθούν μετά από έναν καρκίνο του μαστού;
Με τις προόδους της χειρουργικής, είναι σπάνιο να έχει κανείς ένα χοντρό, λόγω οιδήματος, χέρι μετά από το χειρουργείο. Είναι όμως δυνατό να αισθάνεται μια ενόχληση στον ώμο, ιδίως όταν ο χειρούργος έχει αφαιρέσει όλους τους λεμφαδένες της μασχάλης. Η φυσικοθεραπεία και η γυμναστική μπορούν να αποβούν χρήσιμες για να ξαναδώσουν ευλυγισία στο χέρι. Σε κάθε περίπτωση, ελέγξτε αν το χέρι σας έχει πρηστεί από την πλευρά της επέμβασης και αποφεύγετε να το εκθέτε στον ήλιο και να μεταφέρετε πολύ βαριά αντικείμενα με αυτό. Βάλτε γάντια όταν κάνετε κηπουρική. Ζητήστε να σας πάρουν την πίεση και αίμα απ' το άλλο χέρι.
Αποφύγετε επίσης να χρησιμοποιείτε ερεθιστικές ουσίες στην περιοχή της ακτινοβολίας και προτιμήστε ελαφρά και άνετα ρούχα.
Συνιστάται να ξαναρχίσετε μια σωματική δραστηριότητα, φθάνει να μην είναι πολύ έντονη. Τέλος, μην καπνίζετε μετά από έναν καρκίνο του μαστού και να μην πίνετε πολύ οινόπνευμα.
Αν μου αφαιρέσουν έναν μαστό, πότε θα μπορέσω να τύχω επανόρθωσης;
Μια πλαστική και επανορθωτική χειρουργική προτείνεται ολοένα και περισσότερο στις γυναίκες στις οποίες έχουμε αφαιρέσει το μαστό. Ο χειρούργος χρησιμοποιεί ένα συνθετικό πρόθεμα ή ένα κομμάτι δέρματος, λίπους ή μυ που έχει αφαιρεθεί από το επίπεδο της πλάτης ή της κοιλιάς. Μπορούμε να πραγματοποιήσουμε την επανόρθωση ταυτόχρονα με την επέμβαση της μαστεκτομής είτε μετά το τέλος όλης της θεραπείας. Μια πλαστική αποκατάσταση μπορεί να είναι χρήσιμη και μετά από συντηρητική θεραπεία ογκεκτομής και ακτινοθεραπείας για να δοθεί στο μαστό που ένα σχήμα παρόμοια με αυτό του υγιούς μαστού.
Είναι χρήσιμο μετά τη θεραπεία να επιβλέπουμε τον εαυτό μας σε τακτική βάση;
Αληθεύει ότι η παρακολούθηση αυτή είναι συχνά στρεσογόνος. Θα προτιμούσαμε μερικές φορές να ξεχάσουμε την αρρώστεια μας. Ωστόσο, μια προσεκτική παρακολούθηση αποτελεί μια εγγύηση ασφαλείας. Σε πολλά κέντρα, μόλις περάσει ο πρώτος χρόνος εντατικής παρακολούθησης, γίνεται μια κλινική εξέταση κάθε έξι μήνες για μια περίοδο 5 ετών και στη συνέχεια σε ετήσια βάση. Συμπληρώνουμε αυτήν την εξέταση με μια ετήσια μαστογραφία, ενδεχομένως ένα υπερηχογράφημα ή μια μαγνητική μαστογραφία καθώς και μια αιματολογική εξέταση.
Μπορούμε να εντοπίσουμε τους ενόχους;
Παρόλο που μπορούμε να είμαστε ικανοποιημένοι για τις προόδους που έχουν πραγματοποιηθεί στη θεραπεία του καρκίνου του μαστού, η αύξηση 60 % του αριθμού των νέων περιπτώσεων σε 20 χρόνια μας αφήνει αμήχανους. Πώς να την εξηγήσουμε; Η πρόοδος και η εξέλιξη του προληπτικού ελέγχου, καθώς και η αύξηση του προσδόκιμου ζωής μπορούν να εξηγήσουν εν μέρει αυτό το φαινόμενο. Αλλά μόνο εν μέρει. Οι περιβαλλοντολογικοί παράγοντες εμπλέκονται σίγουρα. Έτσι, οι Γιαπωνέζες έχουν μια επίπτωση καρκίνου του μαστού τρεις φορές μικρότερη από τις Αμερικανίδες. Όταν όμως μεταναστεύουν στην Αμερική, ο κίνδυνος αυτός εξισώνεται. Ποιές είναι οι ένοχες αλλαγές του τρόπου ζωής; Διατροφή, έλλειψη εγκυμοσύνης, ορμονική αντισύλληψη, ορμονική θεραπεία της εμμηνόπαυσης, εντομοκτόνα, χημικά προϊόντα κ.ά. Οι μελέτες πολλαπλασιάζονται, ας ελπίσουμε ότι θα μας φέρουν γρήγορα απαντήσεις.
