Πώς ορίζονται οι μεταστάσεις;
Ένα καρκινικό κύτταρο μπορεί να αποσπαστεί από τον πρωτογενή όγκο, τον «όγκο μητέρα», να μετακινηθεί κατά μήκος των αγγείων, να προσκολληθεί σε ιστό άλλον από αυτόν από τον οποίο προήλθε και να πολλαπλασιαστεί εκεί. Σε αυτή την περίπτωση λέμε ότι ο πρωτογενής όγκος δημιούργησε μετάσταση. Η μεταστατική διασπορά ευθύνεται για την ανάπτυξη αποικιών καρκινικών κυττάρων, ενίοτε, ιδιαίτερα μακριά από τον πρωτογενή όγκο. Θα πολλαπλασιαστούν μέχρι να δημιουργήσουν όγκο που αποκαλείται δευτερογενής όγκος.
Ενόσω ο πρωτογενής όγκος δεν στέλνει κύτταρα στην κυκλοφορία του αίματος, ο όγκος δεν μπορεί να δημιουργήσει μετάσταση. Μόλις έλθει σε επαφή με την κυκλοφορία και διηθείται, ο όγκος καθίσταται δυνητικά μεταστατικός.
Στην περίπτωση καρκίνου του μαστού πού εντοπίζονται συχνότερα οι μεταστάσεις;
Σύμφωνα με τους Meisser και Warren (in Pathology. Ed. W.A.D. Anderson, C.V. Mosby, 1971, 538) η αποικιοποίηση των λεμφαδένων, κατά γενικό κανόνα, είναι το πρώτο στάδιο της μεταστατικής διασποράς· στη συνέχεια έρχεται η επέκταση εξ αποστάσεως στους πνεύμονες, το ήπαρ, τα οστά, τα επινεφρίδια, το δέρμα, και σπανιότερα ο εγκέφαλος.
Τα προφίλ επέκτασης είναι γνωστά στους ειδικούς. Για τον εντοπισμό τους, πραγματοποιούμε εξετάσεις όπως η ακτινογραφία πνευμόνων, το σπινθηρογράφημα ιστών, το υπερηχογράφημα ήπατος, η βρογχοσκόπηση, κλπ., αλλά επίσης η τιμή ορισμένων καρκινικών δεικτών, η οποία στο 80% των περιπτώσεων, σε περίπτωση μεταστάσεων, αυξάνεται πάνω από τα φυσιολογικά όρια.
Υπάρχουν θεραπείες για τους μεταστατικούς καρκίνους;
Όταν ένας καρκίνος μεθίσταται μπορεί να αντιμετωπιστεί με χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, χειρουργική επέμβαση, ανοσοθεραπεία ή συνδυασμό αυτών των θεραπειών. Η επιλογή της θεραπείας εξαρτάται γενικά από τον τύπο του πρωτογενούς καρκίνου, από τις διαστάσεις, από τη θέση εντόπισης των μεταστάσεων, από την ηλικία της ασθενούς, από τη γενική της κατάσταση και από τις προηγούμενες θεραπείες.
Από ποια στιγμή της εξέλιξής της μια μετάσταση είναι ανιχνεύσιμη;
Όπως και για ένα πρωτογενή όγκο, ο προσδιορισμός μιας μετάστασης απαιτεί να έχει φθάσει σε όγκο επαρκή, ορατό από τις τεχνικές απεικόνισης. Ένας μεταστατικός όγκος χιλίων κυττάρων είναι αόρατος σε όλες τις σύγχρονες τεχνικές απεικόνισης και παρά ταύτα υπάρχει. Η αύξηση των ογκικών δεικτών μπορεί να προηγηθεί κατά μερικούς μήνες του προσδιορισμού μεταστάσεων. Ωστόσο δεν έχει αποδειχθεί ότι η έναρξη μιας θεραπείας αποκλειστικά με βάση την αύξηση ενός ογκικού δείκτη θα έχει ευεργετικά αποτελέσματα.
Όσον αφορά τη σοβαρότητα, ποια η διαφορά μεταξύ ενός όγκου στον μαστό με αδύναμη ικανότητα μεταστατικής ανάπτυξης και ενός όγκου υψηλού μεταστατικού κινδύνου;
Αντίθετα από αυτό που πιστεύουμε, δεν είναι πάντοτε το μέγεθος του όγκο που προσδιορίζει την σοβαρότητά του. Έτσι, ορισμένοι ογκώδεις όγκοι πολύ αργής αύξησης δεν είναι επικίνδυνοι παρά μόνο μετά από πολλά χρόνια, όταν θα συμπιέσουν τα γειτονικά όργανα. Είναι η ικανότητα μετάστασης η οποία προσδιορίζει τον επικίνδυνο χαρακτήρα ενός όγκου. Όσο ταχύτερα πολλαπλασιάζεται ένας όγκος, τόσο οι μεταστάσεις είναι πρώιμες και πολυάριθμες. Άρα δεν μπορούμε να βασιστούμε στο μικρό μέγεθος του πρωτογενούς όγκου για να αποφανθούμε ότι δεν υπάρχουν μεταστάσεις.
Γιατί οι υποτροπές και οι εξ αποστάσεως μεταστάσεις μπορούν να εκδηλωθούν χρόνια μετά τη θεραπεία του πρωτογενούς όγκου;
Αν πρόκειται για τη χειρουργική επέμβαση, η αφαίρεση του όγκου μπορεί, για παράδειγμα, να μην ήταν αρκετά μεγάλη· μια «τοπική» υποτροπή, εντός της χειρουργικής θέσης μπορεί να συμβεί και να ακολουθηθεί μερικούς μήνες αργότερα από την ανάπτυξη μεταστάσεων «εξ αποστάσεως». Αν πρόκειται για χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, θεραπεία με ραδιονουκλεΐδια, ενδέχεται να υπάρξουν κύτταρα που δεν εξοντώθηκαν από αυτές τις θεραπείες τις λεγόμενες «κυτταροτοξικές», ως εκ τούτου θα ευθύνονται για την εμφάνιση μεταστάσεων.
Μπορεί επίσης να υπάρξουν μικροσκοπικές μεταστάσεις οι οποίες παραμένουν αόρατες σε όλες τις τεχνικές απεικόνισης για περίοδο η οποία εξαρτάται από την ταχύτητά ανάπτυξής τους. Εξάλλου κύτταρα που λέγονται κύτταρα «σε ύπνωση» μη ανιχνεύσιμα, σε δεδομένες συνθήκες (μετά από τραυματισμούς ή φλεγμονώδεις καταστάσεις), μπορούν να γίνουν ενεργά και να εξαπλωθούν. Από αυτά τα εν υπνώσει κύτταρα θα προκύψουν όψιμες μεταστάσεις.
Υπάρχει περίπτωση ένας όγκος στον μαστό να αποκαλυφθεί από τις μεταστάσεις του;
Υπάρχει και αυτή η πιθανότητα, Το σημείο όπου ανακαλύπτονται οι μεταστάσεις προσανατολίζει εξάλλου την έρευνα του οργάνου όπου αναπτύχθηκε ο πρωτογενής ασυμπτωματικός όγκος. Όμως ορισμένες φορές, ο όγκος παραμένει ανεύρετος.
Γιατί οι μεταστάσεις θεωρούνται σοβαρότερα φαινόμενα από τον όγκο ο οποίος τους δημιούργησε;
Οι μεταστάσεις δεν αναπτύσσονται με την ίδια ταχύτητα με την οποία αναπτύσσεται ο πρωτογενής όγκος. Αν αυτός ο τελευταίος έχει χρόνο διπλασιασμο τις 100 ημέρες, οι μεταστάσεις θα έχουν χρόνο διπλασιασμού σαφώς μικρότερο. Τα κύτταρα των μεταστάσεων αποδεικνύονται επίσης περισσότερο ανυπάκουα από τα κύτταρα της αρχικής εστίας. Επιπλέον, όταν οι μεταστάσεις εξελίσσονται σε περισσότερα όργανα ταυτόχρονα, δεν είναι πλέον δυνατή η προσφυγή στη χειρουργική ή την ακτινοθεραπεία για να προσπαθήσουμε να τα εξαλείψουμε. Μόνο τα φάρμακα (χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία, ανοσοθεραπεία) μπορούν να επιβραδύνουν την εξέλιξή τους. Τα μεταστατικά φαινόμενα λοιπόν κατά γενικό κανόνα είναι σοβαρότερα.
Η στρατηγική στις θεραπείες διαφέρει ανάλογα με το αν ο καρκίνος πρόσβαλλε ή όχι τα γάγγλια της μασχαλιαίας χώρας;
Είναι σημαντικό να αναφέρουμε τα εξής:
- Αν ο όγκος αναπτύσσεται εκεί όπου γεννήθηκε και δεν έχει προσβάλλει τα αποχετευτικά γάγγλια, μπορούμε να σκεφτούμε ότι τα καρκινικά κύτταρα δεν έχουν αποσπαστεί από τον πρωτογενή όγκο και δεν έχουν αποικήσει άλλα όργανα. Μετά τη συγκέντρωση των πληρέστερων πληροφοριών και μετά από μια βέλτιστη θεραπεία, μπορούμε να είμαστε λογικά αισιόδοξα όσον αφορά την ίαση.
- Αν έχουν τα γάγγλια έχουν προσβληθεί, είναι πιθανό να υπάρχει μεταστατική εξάπλωση εξ αποστάσεως. Η θεραπευτική στρατηγική θα περιλαμβάνει διάφορα στάδια τα οποία μια διεπιστημονική ομάδα αποτελούμενη από μαστολόγο χειρουργό, ακτινοθεραπευτή και ιατρικό ογκολόγο θα προσδιορίσει με τρόπο ώστε να επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή σειρά στις θεραπείες.
Για κάθε σχετική απορία και για αναλυτική ενημέρωση, ο Γυναικολόγος Μαιευτήρας Μαστολόγος Θ.Λιακάκος είναι πάντα στη διάθεσή σας. Επικοινωνήστε μαζί του στα 210 7290027 & 210 4976800.
