«Η ζωή  συνεχίζεται, αλλά έχει αλλάξει»

Η έρευνα αφορούσε σε 201 γυναίκες με μέση ηλικία τα 56 έτη οι οποίες ζούσαν ως ζευγάρι επί 30 και πλέον χρόνια. Από την ημερομηνία ολοκλήρωσης των θεραπειών (ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία) είχαν περάσει 3 μήνες και λιγότερο από δύο χρόνια, για μεταστατικό καρκίνο του μαστού. Αυτές οι ασθενείς, καθώς και ο σύζυγός τους και το παιδί τους (άνω των 18 ετών), έπρεπε να συμπληρώσουν ερωτηματολόγιο, σχετικά με τη σωματική, ψυχική και κοινωνική ευζωία τους. Στην έρευνα συμμετείχαν συνολικά 164 σύζυγοι και 95 παιδιά.

Τα καλά νέα: για την ποιότητα της ζωής τους οι ερωτηθείσες γυναίκες δίνουν κατά μέσο όρο θετική βαθμολογία (6,7/10). Ωστόσο, το 62% πιστεύουν ότι η ύπαρξή τους άλλαξε από τη στιγμή ανακοίνωσης της διάγνωσης. Μεταξύ άρνησης και ελπίδας, σε ποσοστό 48% αποδέχονται την ασθένειά τους και η μεγάλη πλειοψηφία έχει θετική προσέγγιση (σε ποσοστό 91% δηλώνουν ότι δεν χάνουν την ελπίδα τους), ακόμα και αν στο μυαλό τους παραμένει ο φόβος του θανάτου ή της υποτροπής.

Επιδεικνύοντας απίστευτη αυταπάρνηση, οι ασθενείς εκφράζουν μεγαλύτερη ανησυχία για τους οικείους τους παρά για τις ίδιες. Μόνο το 21% φοβούνται μια επιδείνωση της ασθένειάς τους όμως σε ποσοστό 54% ανησυχούν μήπως κάποιο μέλος της οικογένειάς τους αναπτύξει με τη σειρά του την ίδια νόσο. Ποσοστό βέβαια το οποίο δεν έχει καμιά σχέση με την πραγματικότητα διότι το ποσοστό κληρονομικών καρκίνων του μαστού είναι μικρότερο από 5%.

Ο σύζυγος ενισχύει, το παιδί δραματοποιεί

Το οικογενειακό περιβάλλον είναι το πρώτο οχυρωματικό τείχος ενάντια στη νόσο δεδομένου ότι το 82% των ασθενών μπορούν να υπολογίζουν στην οικογένειά τους η οποία κάνει μέτωπο και αποδέχεται την ασθένεια στο 68% των περιπτώσεων. Ο σύζυγος είναι το κυριότερο στήριγμα στις οκτώ από στις δέκα περιπτώσεις, μπροστά από τους φίλους των οποίων ωστόσο η παρουσία είναι έντονη (72%). Η δοκιμασία κατά γενικό κανόνα ενισχύει τις σχέσεις και γρήγορα, σύζυγοι και παιδιά αποκτούν συναίσθηση του ρόλου τους. Έτσι, οι μισοί από αυτούς αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στην ασθενή σε σχέση με την περίοδο πριν από τη διάγνωση.

Ο σύζυγος συμμετέχει επίσης περισσότερο στις δουλειές του σπιτιού και μοιράζεται ακόμα περισσότερο τους φόβους και την αγωνία της γυναίκας του: σε ποσοστό 74% την στηρίζουν ηθικά και σε ποσοστό 69% κατά τη διάρκεια των θεραπειών. Από ψυχολογική άποψη, την αίσθηση «της δαμόκλειας σπάθης» βιώνει ιδιαίτερα άσχημα ο σύντροφός της ο οποίος φοβάται τον κίνδυνο υποτροπής, θανάτου, κόπωσης, αγωνίας ή αλλαγής χαρακτήρα ακόμα και κατάθλιψης της συζύγου του. Έτσι, το 20% ομολογούν ότι έχουν άγχος και στο ίδιο ποσοστό φοβούνται να θίξουν το θέμα του καρκίνου. Όμως το 61% των συντρόφων εκτιμούν την ποιότητα της ζωής τους, ακόμα και αν για το ένα τρίτο εξ αυτών, αυτή έχει πλέον αλλάξει.

Το παιδί, αν και με μικρότερο ρόλο και περισσότερο προφυλαγμένο, είναι ωστόσο περισσότερο παρών στην καθημερινότητα από τη στιγμή ανακοίνωσης της διάγνωσης, στηρίζοντας περισσότερο τη μητέρα του ψυχολογικά και βοηθώντας περισσότερο στις δουλειές του σπιτιού. Παρότι η παρουσία του είναι μικρότερη από αυτήν του συζύγου, το χτύπημα είναι εξίσου ισχυρό. Έτσι, ορισμένα αριθμητικά στοιχεία επιτρέπουν να κρίνουμε τις βαθιές επιπτώσεις που έχει γι' αυτά η ασθένεια της μητέρας τους: σε ποσοστό 45% εκτιμούν ότι η ζωή τους έχει αλλάξει. Από τότε που η μητέρα του παρακολουθείται για τον καρκίνο από τον οποίο πάσχει, το παιδί αισθάνεται άγχος (17%), είναι διαφορετικό από ψυχολογική άποψη (14%), περισσότερο ευάλωτο (12%) ή ακόμα και δυνατότερο (11%). Η κρισιμότερη πτυχή της νόσου που κρίνεται ιδιαιτέρως αγχώδης είναι η στιγμή των ιατρικών και εργαστηριακών ελέγχων. Έπειτα έρχεται η κόπωση, ο κίνδυνος υποτροπής, το γεγονός ότι πρόκειται για καρκίνο, ότι έχει πληγεί η θηλυκότητα της μητέρας τους καθώς και η φυσική της εμφάνιση. Τέλος, το 22% φοβούνται να μιλήσουν για τον καρκίνο ακόμα και με τη μητέρα τους. Στις απαντήσεις που δίνουν τα παιδιά αποτυπώνεται επίσης ο «κληρονομικός» χαρακτήρας της νόσου διότι το 65% των παιδιών άνω των 18 ετών, τα οποία ερωτήθηκαν και επελέγησαν από τη μητέρα τους, είναι κορίτσια. Φοβούνται μήπως αναπτύξουν και αυτά με τη σειρά τους την ασθένεια, και τα αγόρια μήπως είναι κληρονομικοί φορείς της.

Συνολικά, μπορούμε να πούμε ότι οι σύζυγοι δίνουν μικρότερη σημασία στην πτυχή της ποιότητας ζωής της συζύγου τους και τα παιδιά τη δραματοποιούν.

Με ποιον τρόπο ο καρκίνος μπορεί να επηρεάσει την ερωτική μου ζωή;

Το σεξ είναι σημαντικό μέρος της ζωής του καθενός μας, είτε έχει μόνιμο σύντροφο είτε όχι. Αν εκδηλωθεί καρκίνος, οι περισσότεροι άνθρωποι που προσβάλλονται από αυτόν πρέπει να αντιμετωπίσουν προβλήματα τα οποία περιορίζουν την ερωτικής τους ζωής. Κατά περίεργο τρόπο, αυτή η πτυχή σπάνια αποτελεί θέμα συζήτησης μεταξύ του ασθενούς και του γιατρού του. Υπό την επίδραση του σοκ της διάγνωσης, συχνά είναι δύσκολο να συζητήσει κανείς αυτό το θέμα. Οι γιατροί από την πλευρά τους, έχοντας επίγνωση του φόβου που προκαλεί η ανακοίνωση ενός καρκίνου, εστιάζουν το μήνυμά τους στη θεραπεία.

Άνισοι απέναντι σε αυτές τις δυσκολίες, αλλά μαζί πάντοτε δυνατότεροι

Η σημασία των συνεπειών που έχει ο καρκίνος στην ερωτική ζωή ποικίλει ανάλογα με τον καθένα. Αρκετά συχνά η ερωτική επιθυμία μειώνεται λόγω του άγχους. Το άγχος ως προς την εξέλιξη της νόσου και τις συνέπειες των θεραπειών όπως οι αλλαγές της εμφάνισης του σώματος, η κόπωση, οι διαταραχές ορμονικής ισορροπίας μπορούν να προκαλέσουν σημαντική μείωση της λίμπιντο.

Άλλες παρενέργειες των θεραπειών, όπως η εμφάνιση κολπικής ξηρότητας και πόνων κατά την ερωτική πράξη, διαταράσσουν την σεξουαλικότητα των ατόμων που υποβάλλονται σε θεραπεία. Πέρα από την ερωτική σχέση αυτή καθαυτή, η ανακοίνωση του καρκίνου προκαλεί κατάρρευση του οράματος του μέλλοντος που είχατε υποσχεθεί στον εαυτό σας. Όλα τα σχέδιά σας φαίνονται να καταρρέουν σαν χάρτινος πύργος, και τα αισθήματα θλίψης, θυμού, έλλειψης κατανόησης τα οποία σας κατακλύζουν, φέρνουν σε δεύτερη μοίρα την ερωτική επιθυμία.

Το περιβάλλον του καρκινοπαθούς οφείλει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο. Το βασικό φάρμακο παραμένει μια καλή επικοινωνία με τον σύντροφό σας. Οι ανησυχίες του θα επηρεάσουν βεβαίως την σεξουαλικότητά σας. Μόνο ο γόνιμος διάλογος θα επιτρέψει να ξεπεράσετε εσφαλμένες ιδέες και φόβους.

Κάθε άτομο αντιδρά διαφορετικά. Το άγχος και η απογοήτευση μπορούν να προκαλέσουν σε κάποιον μείωση σωματικής επιθυμίας και στον άλλο υπερβολική ανάγκη για επαφή και στενές σχέσεις. Από κάθε άποψη το να διατηρήσει κανείς ανεπτυγμένη ερωτική ζωή είναι αρκετά δύσκολο, όταν το σώμα αποδείχθηκε αδύναμο και η αυτοεκτίμηση κλονίζεται. Ο ίδιος ο ορισμός της «ανεπτυγμένης ερωτικής ζωής» δεν είναι σταθερός και κάθε ζευγάρι ή κάθε άτομο μπορεί να τον αντιληφθεί διαφορετικά. Όπως ακριβώς διαφορετική είναι η σεξουαλικότητα ανάμεσα στην αρχή μιας σχέσης και όπως αυτή εξελίσσεται με την πάροδο των ετών, όταν τα αισθήματα αλλάζουν και όταν δίνεται περισσότερος χώρος στην οικογένεια.

Συμβιβαστείτε με τις αλλαγές στο σώμα σας

Η ίδια η έννοια της ερωτικής απόλαυσης ποικίλει σημαντικά ανάλογα με το αν είναι κάποιος άνδρας ή γυναίκα. Οι ερωτογενείς ζώνες μιας γυναίκας είναι πάρα πολλές, είναι ευκολότερο γι' αυτή, σε περίπτωση ερωτικών παιχνιδιών μετά από αντικαρκινική θεραπεία, να αισθανθεί ευχαρίστηση, παρά για τον άνδρα, για τον οποίο είναι δύσκολο να αισθανθεί ευχαρίστηση αν η λειτουργία του γεννητικού του συστήματος έχει διαταραχθεί. Από την άλλη πλευρά, ο δυτικός πολιτισμός αποδίδει τεράστια σημασία στην φυσική εμφάνιση της γυναίκας, η οποία ξαφνικά πολλές φορές δυσκολεύεται να αποδεχθεί τις αλλαγές που έχουν επέλθει στο σώμα της λόγω της χειρουργικής επέμβασης (αφαίρεση του στήθους) ή θεραπείας (τριχόπτωση), σε σχέση με τα καθιερωμένα κριτήρια θηλυκότητας.

Πιθανές ερωτικές διαταραχές

Ο άνδρας, από φόβο μήπως δεν μπορέσει να ικανοποιήσει τη σύντροφό του, ενδέχεται να μην είναι πλέον σε θέση να έχει στύση. Εξάλλου, ορισμένες θεραπείες με τη δράση τους στα νεύρα ή τα αγγεία της πυέλου, προκαλούν διαταραχές της στύσης. Κατά τον ίδιο τρόπο, το άγχος μπορεί να προκαλέσει στη γυναίκα κολπική ξηρότητα, καθιστώντας δύσκολη και επώδυνη την ερωτική σχέση. Πόνοι μπορούν επίσης να προκύψουν λόγω χειρουργικής επέμβασης ή ακτινοθεραπείας και ακόμα λόγω ορμονοθεραπείας. Οι αντικαρκινικές θεραπείες μπορούν επίσης να προκαλέσουν πρόωρη εμφάνιση της εμμηνόπαυσης. Τα συμπτώματα που συνοδεύουν αυτή την εμμηνόπαυση είναι συχνά σημαντικότερα σε σχέση με τα συμπτώματα μια «φυσικής εμμηνόπαυσης».

Οι συνέπειες της χειρουργικής επέμβασης

Στην περίπτωση του καρκίνου του μαστού, η μαστεκτομή προκαλεί σημαντικό ψυχολογικό τραυματισμό. Αυτή η ιατρική πράξη συχνά θεωρείται από τη γυναίκα ως ακρωτηριασμός και προσβολή στο σώμα και τη γυναικεία υπόστασή της. Η δυνατότητα να προσφύγει σε αποκατάσταση μπορεί να τη βοηθήσει να ανταπεξέλθει σε αυτή τη δοκιμασία.

Οι συνέπειες της χημειοθεραπείας

Η χημειοθεραπεία επηρεάζει τη γονιμότητα. Αν η προοπτική να αποκτήσετε παιδιά είναι σημαντική, μιλήστε στον γιατρό σας όταν θα συζητηθούν οι θεραπευτικές επιλογές. Η χημειοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει βλάβη στις ωοθήκες. Οι ναυτίες, η κόπωση, η έλλειψη ενέργειας που συνοδεύουν τη χημειοθεραπεία, έχουν ως συνέπεια την εξασθένιση της ερωτικής επιθυμίας.

Οι επιπτώσεις της ακτινοθεραπείας

Κάθε ακτινοθεραπεία στην κοιλιά επηρεάζει τις ωοθήκες και την παραγωγή ορμονών. Αυτή η αλλοίωση μπορεί να είναι αναστρέψιμη ωστόσο τις περισσότερες φορές είναι οριστική. Οι ακτίνες ενδέχεται να επηρεάσουν τον κόλπο, με αποτέλεσμα το μέγεθός του να μειωθεί και να γίνει λιγότερο ελαστικός.

Η ορμονοθεραπεία και επιδράσεις της στη σεξουαλικότητα

Τα συμπτώματα που παρατηρούνται στη γυναίκα η οποία υποβάλλεται σε ορμονοθεραπεία (π.χ. Ταμοξιφαίνη για τον καρκίνο του μαστού) είναι συγκρίσιμα με τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης. Όμως οι επιπτώσεις της είναι πολύ ελαφρύτερες από αυτές της χημειοθεραπεία.

Μετά από έναν καρκίνο η σεξουαλική ζωή συνεχίζεται

Το περιβάλλον και ο σύντροφος διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο στη συνέχιση μιας φυσιολογικής σεξουαλικότητας. Η υπέρβαση αυτής της δοκιμασίας δεν θα είναι δυνατή παρά μόνο:

• Αποδεχόμενοι τις αλλαγές στο σώμα που επέφερε ο καρκίνος και η θεραπεία του, και ανακτώντας μια σιγουριά ως προς τη δύναμη της γοητείας.
• Καλύπτοντας τις παρενέργειες της χημειοθεραπείας (απώλεια μαλλιών και βάρους) χάρη σε μια περούκα και κατάλληλα ρούχα
• Παραμένοντας πάντοτε δραστήριες, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας για να μάθετε ποιους τύπους ασκήσεων μπορείτε να κάνετε.
• Ανακτώντας την αυτοεκτίμησή σας. Η εξωτερική εμφάνιση δεν είναι το μόνο στοιχείο για τη βελτίωση της εικόνας που έχετε για τον εαυτό σας. Λάβετε υπ' όψη τις κοινωνικές, πνευματικές πτυχές και τα επιτεύγματά σας τόσο ακαδημαϊκά και επαγγελματικά όσο και οικογενειακά.
• Επικοινωνώντας αποτελεσματικά και διαρκώς με το σύντροφό σας και το περιβάλλον σας. Μην απομονώνεστε, είναι το χειρότερο πράγμα που μπορείτε να κάνετε.
• Επανακαθορίζοντας το πλαίσιο των ερωτικών σχέσεών σας με τονσύντροφό σας, επιδιώξτε την σεξουαλικότητά σας προσαρμόζοντάς την αν χρειάζεται.

Αν ήταν να κρατήσετε μια μόνο συμβουλή αυτή θα ήταν είναι να συζητάτε με τον σύντροφό σας και το περιβάλλον σας οι οποίοι μπορούν να σας δώσουν την ώθηση που έχετε ανάγκη. Υπάρχουν επίσης σύλλογοι γυναικών με καρκίνο που πέρασαν παρόμοιες δοκιμασίες, βρίσκοντας απαντήσεις οι οποίες μπορούν ίσως να βοηθήσουν και εσάς. Είναι φυσικό μετά από μια τέτοια δοκιμασία να αδιαφορεί κανείς για όσα δεν αφορούν τη μάχη κατά της ασθένειας, η ασθενής είναι σαστισμένη με αυτά τα νέα δεδομένα που ανατρέπουν τα πάντα. Πρέπει να διαχειριστείτε τη θεραπεία. Είναι σύνηθες να βάζει κανείς σε παρένθεση αυτά που δεν έχουν ζωτική σημασία γι' αυτόν.

Η επανεξέταση των κοινών σχεδίων

Η ανακοίνωση της ασθένειας συχνά συνοδεύεται ταυτόχρονα από το πρόγραμμα θεραπείας το οποίο αποτελεί κατά κάποιο τρόπο ένα προγραμματισμένο βασανιστήριο το οποίο βάζει φραγμό στο εγγύς μέλλον: χειρουργείο, προεγχειρητική ή μετεγχειρητική χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία.

Το σώμα, το οποίο έως εκείνη τη στιγμή ζούσε ως φυσικός φάκελος ενός υγιούς πνεύματος, στήριγμα της επιθυμίας και της απόλαυσης, τώρα καθίσταται και μάλιστα για μεγάλο χρονικό διάστημα, ένα σώμα που υπομένει και υποφέρει. Το βλέμμα του άλλου δεν μπορεί να μην επηρεαστεί, όμως χάρη σε αυτό μπορούμε να μην αισθανόμαστε μόνο αντικείμενο θεραπείας. Ενδεχομένως να πείτε: είναι δυνατόν να νοιώθει κανείς ευχαρίστηση όταν βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση; Σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητο να μην υπάρχει επιδείνωση της σχέσης των δύο συντρόφων. Μια σύγκρουση θα μπορούσε μεταγενέστερα να εμποδίσει την αρμονική επανάληψη των σχέσεων. Αν είμαστε προσεκτικοί κατά τη διάρκεια της φάσης της θεραπείας, τότε μπορούμε να εξετάζουμε το ενδεχόμενο διατήρησης των σχέσεων έως την φάση όπου θα αισθανόμαστε αναγεννημένοι. Διότι πράγματι, στη συνέχεια εισερχόμαστε σε μια χρόνια κατάσταση αναμονής η οποία συνδέεται με την επανάληψη των εξετάσεων στις οποίες πρέπει να υποβαλλόμαστε για να βεβαιωθούμε για την επιτυχία της θεραπείας: περιμένουμε το αποτέλεσμα με αγωνία και νοιώθουμε μια κάποια ευφορία όταν τα αποτελέσματα είναι φυσιολογικά. Ελέγχουμε αν το κακό έχει εξαλειφθεί και δεν παραμένει σε κάποια σκοτεινή γωνία του οργανισμού: το καταδιώκουμε και βρισκόμαστε σε επιφυλακή: πού βρίσκεται; Έχει πεθάνει; Ψάχνουμε στα αποτελέσματα την επιβεβαίωση ότι όλα πάνε καλά. Ψάχνουμε στο ίδιο μας το σώμα σημάδια ίασης: εξαφάνιση της νόσου, εξαφάνιση των παρενεργειών της θεραπείας. Τότε είναι η στιγμή που η ευχαρίστηση μπορεί να ξαναβρεί τη θέση της.

Οι μηχανισμοί της ευχαρίστησης σπάνια πλήττονται

Πράγματι ο καρκίνος δεν πειράζει σχεδόν ποτέ τους μηχανισμούς της ευχαρίστησης, αλλά είναι ίσως αρκετά δύσκολο να αφεθεί κανείς σε συναρπαστικές αισθήσεις όταν κάθε σημάδι δυνητικά είναι φορέας νέων προβλημάτων. Πρέπει να έχουμε ισχυρό αυτοέλεγχο ώστε να αρπάζουμε κάθε μέρα την ευκαιρία της ευχαρίστησης ενώ την ίδια στιγμή μόλις που ξεφεύγουμε από τον καρκίνο.
Συνήθως, με τον καιρό, όταν όλα πάνε καλά, η αγωνία εξασθενεί. Ένας χρόνος γενικά μπορεί να αντιπροσωπεύει ένα κομβικό χρονικό σημείο: τη στιγμή της επιστροφής στη ζωή.
Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και ορισμένοι δεν αισθάνονται ότι αναγεννήθηκαν παρά μετά πάροδο πέντε ετών. Όμως πέντε χρόνια στη ζωή ενός ζευγαριού είναι πάρα πολλά. Σε αυτές τις διαφορετικές φάσεις το ζευγάρι πρέπει να αντιδρά έγκαιρα.

Αλληλοϋποστήριξη

Είναι απαραίτητο ο ένας να στηρίζει τον άλλο όσο το δυνατόν περισσότερο: η κατανόηση μπροστά στην ασθένεια και η ενδεχόμενη απώλεια ενέργειας την οποία η ίδια η ασθένεια (ή η θεραπεία) επιφέρει δεν πρέπει με κανένα τρόπο να είναι αιτία να ξεχαστεί το ερωτικό βλέμμα το οποίο θα είναι το στήριγμα του αρρώστου. Η ασθένεια τις περισσότερες φορές προκαλεί ναρκισιστική αυτουποτίμηση: ο ασθενής συχνά αισθάνεται ότι είναι ένα «μηδέν» και φοβάται ότι αποτελεί βάρος για τη ζωή του άλλου. Οι καρκινοπαθείς μπορεί ακόμα να αισθάνονται τον φόβο της εγκατάλειψης και ενοχοποιούνται στην ιδέα να χαραμίσουν τη ζωή του συντρόφου τους. Πρέπει να γνωρίζουμε να ξαναπαίζουμε ερωτικά, πράγμα που είναι δύσκολο αν η προγενέστερη κατάσταση ήταν ήδη συγκρουσιακή. Ο καρκίνος μπορεί επίσης να είναι η ευκαιρία επανεξέτασης των πάντων, αισθανόμαστε ότι κινδυνεύουμε και δεν έχουμε πλέον επιθυμία για συμβιβασμό, η ζωή έγινε τόσο πολύτιμη.

Πρακτικές συμβουλές

Κάθε καρκίνος προκαλεί άγχος και ναρκισιστική αυτουποτίμηση· αμφότερα τείνουν να μειώνουν την λίμπιντο.
Ο λόγος συμβάλλει στον περιορισμό της ζημιάς: πρέπει απολύτως να ρωτήσουμε τον γιατρό ακόμα και επειγόντως, τι θα συμβεί στο γεννητικό πεδίο για να μπορέσουμε να περιορίσουμε τις αναστολές.

Έτσι:

• Ρωτείστε αν είναι απαραίτητο να καταψυχθούν ωάρια ή ωοθηκικός ιστός.
• Ρωτείστε αν υπάρχει κίνδυνος η θεραπεία να προκαλέσει παροδική εμμηνόπαυση (θα σας επιτρέψει να σας συνταγογραφήσουν κρέμες οι οποίες καταπολεμούν την κολπική ξηρότητα και μη ορμονικά φάρμακα για τη μείωση των εξάψεων)
• Ρωτείστε αν οι ερωτικές επαφές αντενδείκνυνται
• Ζητείστε τη βοήθεια ειδικού σεξολόγου: βρείτε τις απαντήσεις στις ερωτήσεις σας ακόμα και τις πιο απλές είναι επιτακτικό
• Ζητείστε ψυχολογική υποστήριξη και ψυχοθεραπεία για να αντιμετωπίζετε τις δυσκολίες χωρίς αυτές να συσσωρεύονται και να γίνονται πηγή μνησικακίας.

Μακροπρόθεσμα η ερωτική ζωή δεν είναι εύκολη υπόθεση και επιπλέον ο καρκίνος δεν διευκολύνει τη διατήρηση αρμονικών σχέσεων. Ωστόσο η αντιμετώπιση της ασθένειας μπορεί να είναι πηγή μεγαλύτερης απαίτησης ικανοποίησης η οποία θα αναγκάσει τους συντρόφους στο ζευγάρι να αναζητήσουν τρόπους που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη ευχαρίστηση.

Καρκίνος του μαστού και σεξουαλικότητα

Είναι ο συχνότερος γυναικείος καρκίνος. Υπάρχει η πιθανότητα αφαίρεσης του στήθους ακόμα και για ελάχιστα σοβαρές αλλοιώσεις ώστε να αποφεύγονται οι υποτροπές. Ο καρκίνος του στήθους μπορεί να συνεπάγεται πρόγνωση η οποία να απειλεί τη ζωή της γυναίκας, ωστόσο όμως πλήττει το σύμβολο της θηλυκότητας.
Η χειρουργική επέμβαση αφαιρεί είτε τμήμα, είτε ολόκληρο το στήθος και η γυναίκα κάθε φορά που γδύνεται διαπιστώνει την αλλοίωση της θηλυκότητάς της. Σε αυτές τις συνθήκες είναι αρκετά δύσκολο να ξεχάσει κανείς τον καρκίνο. Σε αυτό το στάδιο, η αντίδραση του συντρόφου είναι πρωταρχική: η γυναίκα πράγματι αισθάνεται ένοχη που του στερεί ένα από τα πλέον σαρκικά σύμβολά της.